ΜΕΔΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Μέδουσες και μαζικός τουρισμός…
Του Καλπακίδη Κ. Δαμιανού*
damiskalpak@gmail.com

Η Πιερία, είναι ένας ιδιαίτερος νομός. Η ιδιαίτερη γεωγραφική θέση της, η γειτνίαση του Ολύμπου με τον Θερμαϊκό κόλπο, δημιουργεί όμορφες αντιθέσεις . Θεωρώ και ας μην ακουστεί πολύ τοπικιστικό ότι κανένας νομός της Ελλάδας δεν συνδυάζει την θάλλασα και το βουνό με αυτήν την μαεστρία.. Άλλωστε σε ένα μικρό νομό όπως η Πιερία συναντάμε 5 προστατευόμενες περιοχές ενταγμένες στο δίκτυο NATURA (Όλυμπος, Πιέρια Όρη, Αλυκές κίτρους, όρος Τίταρος, Υγροβιότοπος Αγαθούπολης.) Για τον λόγο αυτό, χιλιάδες επισκέπτες προτιμούν τις παραλίες της Πιερίας για τις διακοπές τους. Οι περισσότεροι προέρχονται από τα Βαλκάνια, την ανατολική Ευρώπη και φυσικά από τους όμορους νομούς (Ημαθία, Πέλλα, Λάρισα, Κοζάνη, Θες/νίκη).
Το τελευταίο διάστημα γίναμε μάρτυρες δημοσιευμάτων που μιλούσαν για μαζικές επιδρομές μεδουσών (σσ δημοσιογραφικός όρος που δεν με βρίσκει σύμφωνο), αλλά και γίναμε μάρτυρες αύξησης του αριθμού των μεδουσών το διάστημα του Ιουλίου-Αυγούστου.
Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε στις μέδουσες που συναντάμε στην Ελλάδα, στις πιθανές αιτίες αύξησης του αριθμού της και πώς αυτό σχετίζεται με στο μοντέλο του μαζικού τουρισμού που υπάρχει στη Μεσόγειο και πως μπορεί να επηρεάσει τα οικοσυστήματα.
Στη χώρα μας συναντάμε τρία είδη μεδουσών : την Aurelia aurita (γνωστή και ως «γυαλί»), την Cotylorhiza tuberculata , την Rhizostoma pulmo ­ (μεγάλη γαλάζια μέδουσα) και την Pelagia noctula .
Από τις παραπάνω τέσσερις καμία δεν πρέπει να εμπνέει ανησυχία, καθώς μόνο παροδικό κνησμό μπορούν να προκαλέσουν. Η πιο επικίνδυνη είναι η pelagia noctula, μπορεί να προκαλέσει και ουλές συναντάται σπάνια στην Ελλάδα.
Οι μέδουσες είναι Κνιδόζωα της τάξης των Σκυφόζωων. Πρόκειται για πλαγτονικούς οργανισμούς, οι οποίοι απαντώνται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Αντιπροσωπεύουν το κυρίαρχο στάδιο του βιολογικού κύκλου των Κοιλεντερωτών, Υδρόζωων (υδρομέδουσες, που έχουν ένα κράσπεδο , που περιβάλλει την κοιλότητα που σχηματίζεται κάτω από την «ομπρέλα» τους) και Σκυφόζωων (που δεν έχουν κράσπεδο (σκυφομέδουσες).
Ζουν σε ομάδες και το τσίμπημά τους προκαλεί κνησμό και παράλυση της λείας τους. Τρέφονται με μικρά ψάρια και ζωοπλαγκτόν, τα οποία συλλαμβάνουν με τα πλοκάμια τους. Είναι γνωστότερες με την κοινή ονομασία τσούχτρες.
Η αύξηση των μεδουσών είναι κυρίως τοπικό ή περιφερειακό φαινόμενο όπως προκύπτει από την ανασκόπηση των ερευνών επιστημονικών ινστιτούτων. Κυρίως οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας του νερού και της ποσότητας του πλαγκτόν και έχει ως συνέπεια τον πολλαπλασιασμό τους.
Ο μεγάλος αριθμός που παρατηρήθηκε στην ακτές της Πιερίας τον Ιούλιο πιθανόν οφείλεται στην επικράτηση τοπικών κλιματικών συνθηκών (ανέμων και θερμοκρασίας) την περίοδο ανάπτυξης νεαρών ατόμων. Τέτοια φαινόμενα εμφανίζουν μια περιοδικότητα στη Μεσόγειο από 2-3 χρόνια έως και κάθε 6-7 χρόνια. Άλλη πιθανή αιτία αύξησης του αριθμού των μεδουσών είναι και η υπεραλίευση των φυσικών εχθρών τους πχ τόνοι ξιφίες ,σκουμπρί, χελώνες κτλ.
Επίσης η ρύπανση της θάλασσας που μπορεί να μεταβάλλει τοπικά τα χαρακτηριστικά σε ένα κλειστό κόλπο όπως ο Θερμαϊκός και ίσως να είναι ένας από τους παράγοντες που ευνοούν την αύξηση του αριθμού των μεδουσών.
Είναι αποδεκτό ότι έχουμε αύξηση των πληθυσμών των μεδουσών σε όλη την Μεσόγειο κυρίως σε Ισπανία και Ιταλία θιασώτες του μαζικού τουρισμού που προβλέπει μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και υπερσυγκέντρωση λουόμενων σε περιοχές με μεγάλη παραλιακή δόμηση. Το μοντέλο του μαζικού τουρισμού υπάρχει και στην Πιερία σε μικρότερο ευτυχώς βαθμό. Η πληθώρα των τουριστών και οι ανάγκες τους ικανοποιούνται με το πλήθος μικρών ξενοδοχειακών μονάδων και καταστημάτων κυρίως οικογενειακών επιχειρήσεων με πολύ καλά αποτελέσματα στην παροχή υπηρεσιών στους τουρίστες και στο εισόδημα των τοπικών κοινωνιών.
Έτσι η πρόθεση των παραλιακών Δήμων για ανάπτυξη μεγάλων τουριστικών μονάδων εώς 6500 κλίνων (βλ εφημερίδα Καθημερινή 22/08/08) αποτελεί αντικείμενο οικονομικών αναλυτών και όχι επιστημόνων που ασχολούνται με τη διαχείριση περιβάλλοντος, αν και είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει πιέσεις στα φυσικά οικοσυστήματα.
Παρόλο αυτά σκεφτείτε το παραπάνω σκηνικό και προσαρμόστε το σε πιο τοπική κλίμακα..Μεσόγειος, Αιγαίο, Θερμαϊκός, Ακτές Πιερίας και βγάλτε τα συμπεράσματα σας .
Επίσης υπό έρευνα είναι η πιθανή αύξηση του αριθμού των μεδουσών να σχετίζεται και με παγκόσμια φαινόμενα όπως οι κλιματικές αλλαγές που έχουν ως συνέπεια την αύξηση της θερμοκρασίας στην θάλασσα.
Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι τα εξής :
· το φαινόμενο αύξησης του αριθμού των μεδουσών απαιτεί περαιτέρω έρευνα από ειδικούς επιστήμονες
· Αποτελεί μια φυσική αντίδραση των οικοσυστημάτων, δεν αποτελεί ασφαλώς επιδρομή, καθώς οι μέδουσες αποτελούν μέρος της θαλάσσιας ζωής. Μάλλον επιδρομή θα χαρακτήριζα την υπερσυγκέντωση λουόμενων σε ορισμένα μέρη και την πίεση που ασκούν οι δραστηριότητες τους στο οικοσύστημα
· Οι μέδουσες που συναντάμε στις ακτές της Πιερίας δεν είναι επικίνδυνες, εκτός και αν κάποιος είναι αλλεργικός στο τσίμπημα αυτών.
Σίγουρα για κάποιους οι μέδουσες είναι δυσάρεστές και πριν στραφούμε σε δράσεις όπως πλέγματα και προστατευτικά δίχτυα ας αναλογιστούμε τις πιθανές αίτιές που προκαλούν τον πολλαπλασιασμό τους.
* Διαχειριστή Περιβάλλοντος και Φυσ.Πόρων,
Msc Αειφορική διαχ/σή Προστατευόμενων περιοχών. Παν/μίου Ιωαννίνων