Η Αυγή Της Πυρηνικής Εποχής

Αναδημοσίευση από το blog μου.

Μέσα στους επόμενους μήνες η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας των ΗΠΑ αναμένεται να δεχτεί αιτήσεις για τη δημιουργία 12 νέων πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ στον επόμενο χρόνο οι νέες αιτήσεις αναμένεται να υπερβούν τις 15 στη χώρα. Ανάλογες αλματώδεις εξελίξεις παρατηρούνται και σε πολλά άλλα «προηγμένα» κράτη με 31 πυρηνικούς αντιδραστήρες υπό κατασκευή ανά τον κόσμο και πολλούς περισσότερους στο στάδιο του σχεδιασμού. Ταυτόχρονα μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, όπως η Mitsubishi, ανακοινώνουν η μία μετά την άλλη τη δραστηριοποίησή τους στη σχετική αγορά και μεγάλες συγκεντρώσεις κεφαλαίου εισρέουν με φρενήρη ρυθμό στα πυρηνικά για «ειρηνικούς» σκοπούς. Είναι φανερό ότι, μετά από 20 χρόνια σχετικής απραξίας λόγω του ατυχήματος στο Τσέρνομπιλ και λόγω του τεράστιου κόστους κατασκευής πυρηνικών εργοστασίων, η πυρηνική βιομηχανία παρουσιάζει ξανά εκρηκτική ανάπτυξη και επανέρχεται στο προσκήνιο της ιστορίας.

Η εξέλιξη αυτή δεν είναι τυχαία. Είναι δεδομένο ότι στα επόμενα χρόνια η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας του πλανήτη αναμένεται να διπλασιαστεί, όπως και το ότι οι κλιματικές αλλαγές και το φαινόμενο του θερμοκηπίου καθιστούν πλέον μη βιώσιμη την παραγωγή αυτής από λιγνίτη ή παράγωγα του πετρελαίου. Επιπλέον, τα περισσότερα εναπομείναντα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου ελέγχονται από καθεστώτα «ασταθή» για τα δεδομένα της ελεύθερης αγοράς και οι απόπειρες να «σταθεροποιηθούν» με την πολεμική βία από τον «ανεπτυγμένο» κόσμο συχνά αποτυγχάνουν (βλ. Ιράκ). Όλα τα παραπάνω αναγκάζουν την συστημική εξουσία να στραφεί σε εναλλακτικές λύσεις για το ενεργειακό πρόβλημα του πλανήτη. Η πυρηνική ενέργεια είναι αυτή που συμπληρώνει καλύτερα το παζλ.

Η πυρηνική ενέργεια ως μέσο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι βέβαια κάτι καινούργιο. Σήμερα, 439 πυρηνικοί αντιδραστήρες σε 31 κράτη παράγουν το 15% της ηλεκτρικής ενέργειας του πλανήτη. Το 57% αυτής συγκεντρώνεται στις ΗΠΑ, τη Γαλλία και την Ιαπωνία. Στο σύνολο της ΕΕ η πυρηνική ενέργεια καλύπτει το 30% των ενεργειακών αναγκών με προεξάρχουσα τη Γαλλία, στην οποία λειτουργούν συνολικά 16 πυρηνικοί αντιδραστήρες.

Λόγω της εξαιρετικής ισχύος της, των φθηνών και σε αφθονία πρώτων υλών (παρ’ όλη την πρόσφατη ραγδαία αύξηση της τιμής του ουρανίου) και της εκπομπής πολύ λιγότερων ρύπων προς την ατμόσφαιρα σε σχέση με το πετρέλαιο, η πυρηνική ενέργεια μοιάζει ως η ελκυστικότερη λύση στο ενεργειακό πρόβλημα του πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, από την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα (Manhattan Project) το 1942 από τον Fermi και την ομάδα του μέχρι και σήμερα, η χρήση της πυρηνικής τεχνολογίας για την παραγωγή ενέργειας ποτέ δε γενικεύτηκε και παρέμεινε πάντα στο περιθώριο των εξουσιαστικών σχεδιασμών για την ενεργειακή πολιτική ως το τελευταίο καταφύγιο και ως λύση έσχατης ανάγκης. Αυτό συνέβη για τον ευνόητο λόγο ότι η πυρηνική ενέργεια είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, σε σημείο που να απειλεί την επιβίωσή τους.

Δύο είναι τα πιο σημαντικά και τα πιο γνωστά ατυχήματα που προέκυψαν από χρήση πυρηνικής ενέργειας για «ειρηνικούς» σκοπούς. Το 1979 στο Three Mile Island της Πεννσυλβάνια των ΗΠΑ συνδυασμός τεχνικών βλαβών και ανθρώπινων λαθών προκαλεί το μερικό λιώσιμο του εκεί πυρηνικού αντιδραστήρα και εκθέτει σε ραδιενέργεια (χαμηλής όμως έντασης) περίπου 2 εκατομμύρια ανθρώπους. Το 1986 η από ανθρώπινο λάθος ολική έκρηξη του αντιδραστήρα στο Τσέρνομπιλ της τότε Σοβιετικής Ένωσης συγκλονίζει τον κόσμο και αφήνει πίσω του μία περιοχή 3.000 στρεμμάτων χωρίς καμία απολύτως μορφή ζωής και ανυπολόγιστες οικολογικές επιπτώσεις σε βάθος χρόνου για μία ολόκληρη ήπειρο. Ανάμεσα όμως σε αυτά τα δύο πιο γνωστά ατυχήματα από το 1952 μέχρι το Μάρτιο του 2006 συμβαίνουν πάρα πολλά άλλα μικρότερα, τα οποία, αν και αποσιωπώνται από τα κατεστημένα ΜΜΕ, τελικά έρχονται στην επιφάνεια, για να μας θυμίζουν διαρκώς τον κίνδυνο που ελλοχεύει. Παρ’ όλη λοιπόν την τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων ετών στον τομέα η πυρηνική ενέργεια, ακόμη και για «ειρηνικούς» σκοπούς, παραμένει ό,τι πιο επικίνδυνο για τον πλανήτη.

Το θέμα μάλιστα, στο οποίο ουδέποτε έχει δοθεί τεχνολογική ή πολιτική λύση, είναι η διαχείριση των ραδιενεργών λυμάτων που προέρχονται από πυρηνικά εργοστάσια. Ένας ισχυρός πυρηνικός αντιδραστήρας παράγει ετησίως 30 περίπου τόνους με κατάλοιπα, που είναι εξαιρετικά ραδιενεργά και τα οποία χρειάζονται παραπάνω από 10.000 χρόνια, για να καταστούν ακίνδυνα. Η φύλαξη αυτών των καταλοίπων δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση, καθώς η ισχύς τους έχει με το χρόνο τη δυνατότητα να διαπερνά τους οποιουσδήποτε αποθηκευτικούς χώρους και να διαχέει ραδιενέργεια στο περιβάλλον. Έτσι, πολλά κράτη του «ανεπτυγμένου» κόσμου είτε καταφεύγουν ανεπίσημα στην «εξαγωγή» μέσω ανταλλάγματος των δικών τους ραδιενεργών αποβλήτων σε χώρες του εξαθλιωμένου «Νότου» είτε συσσωρεύουν τα ραδιενεργά τους απόβλητα στα πυρηνικά τους εργοστάσια είτε τα ρίχνουν στους ωκεανούς. Κεντρικοί σχεδιασμοί σε εξέλιξη, όπως η φύλαξη του συνόλου των ραδιενεργών αποβλήτων των ΗΠΑ στα έγκατα του όρους Yucca, αν και αποδεικνύονται τεχνολογικά εξαιρετικά προβληματικοί και πάντως δεν αποτελούν βιώσιμη λύση, εξακολουθούν πάντως να προωθούνται ως τα μόνα εφικτά ημίμετρα στο πρόβλημα χωρίς να λογαριάζονται οι συνέπειες.

Πως όμως εξηγείται η πρόσφατη αναβίωση του ενδιαφέροντος της εξουσίας για την πυρηνική ενέργεια, η οποία με όρους απλής κοινής λογικής δεν πρέπει να θεωρείται ως λύση για τις κοινωνίες ; Όλα δείχνουν πως το οικολογικό και το ενεργειακό θα είναι από εδώ και πέρα τα κύρια προβλήματα του καπιταλισμού, που θα συγκλονίσουν το οικοδόμημά του και θα αλλάξουν άρδην τη δομή και τη λειτουργία του στο (πολύ) εγγύς μέλλον. Καθώς το πετρέλαιο απομακρύνεται αναγκαστικά από το προσκήνιο της παγκόσμιας ενεργειακής πολιτικής, οι υπάρχουσες εναλλακτικές πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμική κτλ), ακόμη και συνδυασμένες, δε μπορούν να καλύψουν σε εφάμιλλα επίπεδα τις ανάγκες της καπιταλιστικής ατμομηχανής. Έτσι, την ώρα που τίθεται θέμα επιβίωσης του καπιταλισμού στη σύγχρονη εποχή, η πυρηνική ενέργεια αποτελεί πλέον φυσική και αναπόφευκτη επιλογή της εξουσίας για τη συντήρησή της μέσα στο χρόνο.

Ας μην τρέφουμε αυταπάτες. Η ανάσυρση της πυρηνικής ενέργειας από το περιθώριο της ιστορίας και η μελλοντική της προβολή ως της μοναδικής πραγματιστικής λύσης για το μέλλον, που θα ακούμε από εδώ και πέρα όλο και πιο συχνά, δεν οφείλεται στο ότι αυτή έγινε ξαφνικά ακίνδυνη λόγω τεχνολογικής προόδου (αυτό δε θα συμβεί άλλωστε ποτέ), κάθε άλλο. Η επιβολή της πάνω μας γίνεται με αποκλειστικό σκοπό τη συντήρηση του σημερινού πολιτικοοικονομικού status quo, ακόμη και αν θέτει σε άμεσο κίνδυνο τις κοινωνίες υποθηκεύοντας το μέλλον, ακόμη και αν έρχεται κόντρα στην πραγματικότητα.

Η λύση φυσικά είναι μία και είναι αυτή, που δε θα επιλεγεί ποτέ από την εξουσία παρά μόνο από τις κοινωνίες. Η μόνη αξιοπρεπής στάση σήμερα δεν είναι η συναίνεση στο σύστημα, που εκτός των άλλων απάνθρωπων παραμέτρων του καταστρέφει με την «ανάπτυξή» του τον πλανήτη και που ευαγγελίζεται ως μέλλον το πυρηνικό ολοκαύτωμα, αλλά η ολική ρήξη με αυτό. Είναι η επιλογή που προσωποποιείται στα ευρωπαϊκά ριζοσπαστικά κινήματα ενάντια στα πυρηνικά εργοστάσια και τη μεταφορά πυρηνικών αποβλήτων για την ανατροπή της πυρηνικής εποχής μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες. Είναι η επιλογή για μια κοινωνία αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών, σε αρμονία με το περιβάλλον, μια κοινωνία αναρχική.