Πολιτική ακραίων φαινομένων

Ακραία φαινόμενα παντού. Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής δείχνει να είναι σαρωτική. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες έχουν εισβάλει στη ζωή μας με βίαιο και επώδυνο τρόπο. Η λόγω υπερθέρμανσης απορρύθμιση του κλίματος έφερε ξηρασία τον χειμώνα, παρατεταμένους καύσωνες το καλοκαίρι και ενδιάμεσα μεγάλης έντασης καταιγίδες. Οι καταστροφές από τη λειψυδρία, τις φωτιές και τις πλημμύρες είναι εκτεταμένες. Η χώρα μετρά πληγές και απώλειες. Δάση, νερά και οικοσυστήματα, αλλά και περιουσίες και ανθρώπινες ζωές υπήρξαν θύματα των ακραίων φυσικών φαινομένων ή καλύτερα της ακραίας ανετοιμότητάς μας να τα αντιμετωπίσουμε. Και η αναμέτρηση μόλις έχει ξεκινήσει...

Η χώρα, παραδομένη κι αυτή σε ακραία και γι΄ αυτό επικίνδυνα πολιτικά φαινόμενα, ηττήθηκε κατά κράτος από τις ασυνήθιστες, αλλά πάντως προαναγγελθείσες κλιματικές αλλαγές. Το κράτος, αποδυναμωμένο από την περιπέτεια της απογραφής και της επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας, εξ αιτίας των οποίων η πρόληψη των φυσικών καταστροφών κι οι επενδύσεις στο περιβάλλον βαφτίστηκαν έλλειμμα στον προϋπολογισμό, παραδόθηκε αμαχητί στον φυσικό επιδρομέα.

Η κυβέρνηση, εμφορούμενη από νεοφιλελεύθερες εμμονές που αντιλαμβάνονται τα δημόσια αγαθά ως αντικείμενο ιδιωτικής εκμετάλλευσης και πλουτισμού, ελαχιστοποίησε τις δημόσιες επενδύσεις, αποδυναμώνοντας τους μηχανισμούς προστασίας του φυσικού μας πλούτου και καθιστώντας τον ευάλωτο στις φυσικές καταστροφές. Επιπλέον, εκδηλώνοντας εγκαίρως τις προθέσεις της απέναντι στα δημόσια αγαθά, είχε από καιρό προχωρήσει στη δασοκτόνο αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος, συμβάλλοντας έτσι τα μέγιστα στην παράδοση του δασικού πλούτου σε συμφέροντα καταπατητών.
Οι κρατικές υπηρεσίες τέλος, αποδιοργανωμένες από την αναξιοκρατία της κομματικής επανίδρυσης και παραδομένες σε μικροπολιτικούς υπολογισμούς, στάθηκαν εντελώς ανίκανες να υπερασπιστούν και να προστατέψουν φυσικό πλούτο και πολίτες.

Η απορρύθμιση του κλίματος φαίνεται να επηρέασε τόσο βαθιά την πολιτική της κυβέρνησης, που, αντί να της ενεργοποιήσει αντανακλαστικά αυτοάμυνας, της ξύπνησε, όπως δείχνουν τα πράγματα, διαθέσεις πλήρους παράδοσης και απόλυτης υποταγής. Αντί λοιπόν της αντιπαράθεσης με τους ακραίους φυσικούς κινδύνους, το μάθημα που φαίνεται να διδάχτηκε η κυβέρνηση από την κλιματική αλλαγή, ήταν αυτό της αντιγραφής των μεθόδων και των πρακτικών της.

Η γοητεία που άσκησαν τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα υπήρξε καταλυτική. Η κυβέρνηση προσαρμόστηκε πλήρως στη νέα εποχή των ακραίων φαινομένων, υιοθετώντας την εφαρμογή μακρόχρονων περιόδων ακραίας πολιτικής ανυδρίας. Η ξηρασία ενισχύεται από παρατεταμένες περιόδους πολιτικού καύσωνα, όπου το θερμόμετρο ανεβαίνει στα ύψη λόγω της αποκάλυψης πρωτοφανών πολιτικών σκανδάλων. Η ξηρασία και ο καύσωνας καταλήγουν τέλος σε σύντομες, αλλά μεγάλης έντασης προεκλογικές περιόδους, που χαρακτηρίζονται από ακραία φαινόμενα κατακλυσμιαίων υποσχέσεων και καταιγιστικών παροχών.
Παράδειγμα της νέας πραγματικότητας που δημιουργεί η εναλλαγή ακραίων πολιτικών φαινομένων είναι η παρατεταμένη απουσία μέτρων κοινωνικής πολιτικής, όπως εκδηλώθηκε με την ανακατανομή της φορολογικής επιβάρυνσης σε όφελος των οικονομικά ισχυρών, με την κατάργηση των κοινωνικών παροχών και με την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους στον τομέα της πρόνοιας, της παιδείας, της υγείας και του περιβάλλοντος. Η περίοδος της πολιτικής ξηρασίας διακόπηκε από μια ξαφνική προεκλογική καταιγίδα αναγγελιών για ίδρυση ταμείου κοινωνικής συνοχής, για συγκρότηση «οικολογικής αστυνομίας» και για αυξήσεις σε συντάξεις και σε μισθούς επιλεγμένων κοινωνικών ομάδων. Ο κύκλος συνεχίζεται με τη μετεκλογική επαναφορά στην ακραία πολιτική αδράνεια...

Μόνο η Εκκλησία κατάφερε να αποφύγει τις επιπτώσεις της... ανυδρίας στον τομέα της κρατικής φροντίδας, καθώς είναι η μόνη που διατήρησε σταθερή και ομοιόμορφη στο χρόνο τη ροή των κρατικών παροχών. Και σ΄ αυτήν όμως την περίπτωση, τα 31 εκατομμύρια ευρώ (!) που αφειδώς της παρασχέθηκαν πρόσφατα, μόνον ως ακραίο πολιτικό φαινόμενο μπορούν να ερμηνευθούν. Εκτός κι αν το άλλοθι της άμεσης ανταπόδοσης σε ψήφους κατατάσσει την ενίσχυση της Εκκλησίας στα συνήθη φαινόμενα πολιτικής συναλλαγής...

Το μόνο ανησυχητικό στην όλη υπόθεση είναι ότι η μεταφορά των φυσικών φαινομένων στην πολιτική, όταν γίνεται α λα καρτ, εγκυμονεί κινδύνους. Οι επιπτώσεις των ακραίων φαινομένων στη συνολική λειτουργία των πολιτικών συστημάτων, καθώς και οι συνέπειες της υπέρβασης της φέρουσας ικανότητας των κοινωνικών σωμάτων, αν δεν ληφθούν υπόψη, μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες κοινωνικές αντιδράσεις και να φέρουν απροσδόκητες πολιτικές εξελίξεις.

Όπως συμβαίνει με το νερό, που όταν πέφτει την κατάλληλη εποχή με τους κανονικούς ρυθμούς της βροχής είναι ωφέλιμο στη φύση, ενώ όταν έχει τη μορφή της ξαφνικής και σύντομης καταιγίδας φέρνει μόνο καταστροφές, έτσι συμβαίνει και με την πολιτική. Απαιτεί αίσθηση του μέτρου και αντίληψη του ρυθμού, συνέπεια λόγων και έργων και ισοκατανομή των δράσεων στον χρόνο. Αλλιώς, η εμφάνιση ακραίων πολιτικών φαινομένων κινδυνεύει να εξελιχθεί σε πλημμύρα, ικανή να συμπαρασύρει οτιδήποτε βρεθεί στο διάβα της.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΥΛΟΠΟΥΛΟΣ
Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 16 Αυγούστου 2007, σ. 6.