Ο Robert Swan στην Ελλάδα

Ρόμπερτ Σουάν, ο άνθρωπος των δύο πόλων

Tης Mαργαριτας Πουρναρα

«Ο Ρόμπερτ Σουάν έρχεται στην Αθήνα με σκοπό να συνεπάρει το ελληνικό κοινό», έγραφε το δελτίο Τύπου που έστειλαν το Βρετανικό Συμβούλιο και η πρωτοβουλία πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος «Ecoweek», που προσκάλεσαν τον διάσημο εξερευνητή της Ανταρκτικής για μια διάλεξη χθες στο Μουσείο Μπενάκη. Πραγματικά δεν θα υπήρχε καλύτερος ομιλητής για το φαινόμενο του θερμοκηπίου από τον πενηντάχρονο Βρετανό που έζησε στο ηλιοκαμένο πετσί του τι θα πει τρύπα του όζοντος. Σε μία από τις πρώτες του αποστολές, πριν από 20 χρόνια, το δέρμα και τα μάτια του υπέστησαν μεγάλες φθορές, καθώς οδοιπορούσε με την ομάδα του σε ζώνη υψηλής έκθεσης στην αφιλτράριστη ακτινοβολία του ηλίου. Τότε, όταν μίλησε για τον άμεσο κίνδυνο που θα επιφέρουν οι κλιματολογικές αλλαγές, κανείς δεν τον άκουγε. Σήμερα όλοι έχουν στραμμένα τα αυτιά τους στον Σουάν, που επιστρέφει κάθε τόσο στους πάγους που λιώνουν.

Οπως είναι φυσικό, η πρώτη εντύπωση που αποκομίζει όποιος τον γνωρίζει από κοντά είναι η ακλόνητη αυτοπεποίθησή του. Με φωνή δυνατή και σταθερή συστήθηκε στους Ελληνες δημοσιογράφους που τον συνάντησαν πριν από την ομιλία του. Το μόνο που έμοιαζε με μικρή παραφωνία στον σωματώδη άνδρα με το καλοσιδερωμένο πουκάμισο και το μπεζ παντελόνι, ήταν το γεγονός ότι φορούσε ένα ζευγάρι αθλητικά σανδάλια: «Ετρεξα πριν από λίγες ημέρες στον Μαραθώνιο του Λονδίνου. Από την υπερπροσπάθεια ξεκόλλησαν τα νύχια των ποδιών μου», μας είπε απολογητικά. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσε κανείς να μην κοιτάξει τα διάσημα κάτω άκρα του. Στα 33 του χρόνια έγινε ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο που περπάτησε και στους δύο πόλους. Το ταξίδι των 1.350 χιλιομέτρων στις δυσμενέστατες συνθήκες είναι το μεγαλύτερο που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ από κάποιον χωρίς τη βοήθεια άλλου προσώπου. Ο Σουάν τα κατάφερε. Εγινε ένας ήρωας με τη σύγχρονη σημασία της λέξης. Αν ο Αμουδσεν, ο θρυλικός Σάκλετον και τόσοι άλλοι εγραψαν ιστορία διότι εξέφρασαν με τον πιο γενναίο τρόπο το αδηφάγο ένστικτο της εξερεύνησης, ο Αγγλος περιβαλλοντολόγος έκανε το ίδιο για να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τη σωτηρία της φύσης. Ιδού λοιπόν ένα λαμπρό πρότυπο για τους καιρούς μας. Ομως, ο τολμηρός αυτός Βρετανός εκτός από επαίνους και σχόλια θαυμασμού έχει δεχθεί κατά καιρούς εντονότατη κριτική.

Ο Swan πιστεύει ότι για την έγκαιρη σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος της Ανταρκτικής (μας μένουν λίγες μόνον δεκαετίες) δεν αρκούν οι κατ’ ιδίαν ενημερώσεις σε σημαντικούς ηγέτες του κόσμου. Αλλωστε, ο πρόεδρος Μπους αναγνώρισε ότι υπάρχει παγκόσμιος κίνδυνος από την αλλαγή του κλίματος μόλις το 2005.

Αποστολές

Αποφάσισε λοιπόν να διοργανώνει συχνά αποστολές στο Νότιο Πόλο, στις οποίες συμμετέχουν άνθρωποι που είναι απαραίτητα μέλη περιβαλλοντολογικών οργανώσεων, αλλά και δημοσιογράφοι, φοιτητές, δάσκαλοι, καθώς και στελέχη κολοσσιαίων πολυεθνικών όπως η BP και Coca–Cola. Τα ταξίδια έχουν διττό στόχο: Αφενός την αφύπνιση των συνειδήσεων για τα προβλήματα του περιβάλλοντος, αφετέρου την εμφύσηση ενός ηγετικού πνεύματος, σφυρηλατημένου από τις ακραίες συνθήκες επιβίωσης στους πάγους.

Δημοσιογράφος της Guardian που ταξίδεψε μαζί με τον Σουάν στις εσχατιές του κόσμου, έγραψε ένα καυστικό άρθρο εναντίον του, για το πώς η κοινωνική ευθύνη των μεγάλων εταιρειών μασκαρεύτηκε σε περιβαλλοντολογική ανησυχία. Ομως, ο Βρετανός αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι η αποστολή στον Νότιο Πόλο έχει στόχο να ξεπλύνει με τρόπο ανώδυνο τις συνειδήσεις των στελεχών στις τεράστιες αυτές εταιρείες. «Ας μην ξεχνάμε ότι η επιβίωση έχει να κάνει με την αρχηγία και την πειθαρχία. Ολες οι ιστορίες εξερεύνησης στους πόλους είναι κατ’ ουσίαν συνδεδεμένες με το θέμα της ηγεσίας. Μήπως το να σώσουμε το περιβάλλον δεν απαιτεί πειθαρχία, ομαδικότητα και επιβολή κανόνων στον ίδιο μας τον εαυτό;» τόνισε χθες στους Ελληνες δημοσιογράφους. Μέχρι στιγμής, πάντως, είναι πολύ νωρίς για να μάθουμε αν οι προσπάθειές του να ευαισθητοποιήσει τις μεγάλες επιχειρήσεις έχουν πιάσει τόπο. Δεν έχουν φανεί χειροπιαστά παραδείγματα για ριζικές τομές στην πολιτική τους, όμως ο Βρετανός εξερευνητής πιστεύει ότι όσοι γυρίζουν πίσω στο γραφείο τους μετά τον Νότιο Πόλο είναι μεταμορφωμένοι και μπορούν να βοηθήσουν και τους άλλους να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουν τη φύση. Την ίδια άποψη έχει και ο μόνος Ελληνας που έχει πάρει μέρος στην αποστολή. Ο πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης, «Ομάδα για τον Κόσμο», Γιώργος Καζαντζόπουλος, αποκόμισε θετικές εμπειρίες στην Ανταρκτική και θεωρεί ότι μπορεί να τις μεταλαμπαδεύσει.

Επιβίωση

Ο Σουάν άλλωστε έχει στηρίξει όλες τις επιτυχημένες προσπάθειες στη σιδερένια του θέληση και την πειθαρχία. Περπατώντας για 70 μέρες στους πάγους, έχασε 28 κιλά αλλά δεν λύγισε: «Κατάλαβα για λίγο τι σημαίνει να πεθαίνεις από πείνα. Ζούμε σε έναν πλανήτη που κάποιοι από εμάς κάνουν δίαιτες για να ξεφορτωθούν το περιττό λίπος και άλλοι δεν έχουν να φάνε. Είδα για λίγο τη σκληρή πραγματικότητα της άλλης πλευράς. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πόσο τυχεροί είμαστε όσοι από εμάς δεν αντιμετωπίζουμε τέτοια προβλήματα επιβίωσης». Ερωτηθείς για το αν έχουμε ελπίδες να κάνουμε κάτι ουσιαστικό για τη διαφύλαξη του πλούτου (και των παγόβουνων) της Ανταρκτικής, ο Βρετανός απάντησε: «Ποτέ δεν είναι νωρίς και ποτέ δεν είναι αργά. Δεν αρκεί να ανησυχούμε βλέποντας τα πάντα να αλλάζουν γύρω μας. Πρέπει να μάθουμε με ποια πρακτικά, καθημερινά μέτρα, θα συμβάλει ο καθένας μας προσωπικά στον αγώνα της σωτηρίας». Επιστρέφουμε λοιπόν στη δική μας ατομική ευθύνη για να βρούμε τις λύσεις ενός παγκόσμιου προβλήματος. Το ίδιο υποστηρίζει και η πρωτοβουλία «Ecoweek 2007», που μέχρι και τις 10 Ιουνίου διοργανώνει σε Αθήνα, Αίγινα, Θεσσαλονίκη και Κέρκυρα πολλές δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

Το άρθρο το πήρα από την Καθημερινή Καθημερινή

Η ιστοσελίδα του Robert Swan για το πρόγραμμα 2041.