Bayan Obo, Εσωτερική Μογγολία, Κίνα:
Το μεγαλύτερο μεταλλείο σπάνιων γαιών στον κόσμο. Περίπου 57 εκατ. τόνοι αποθέματα περιεκτικότητας 6% σε οξείδια σπάνιων γαιών.
Υψηλής προτεραιότηταςφαίνεται ότι είναι για το ΙΓΜΕ η έρευνα για την ανακάλυψη εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών – “τα hi-tech μέταλλα της Ελλάδας” – στις άμμους της θαλάσσιας περιοχής της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Σύμφωνα με τη συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα ΕSPRESSO ο Γεν. Διευθυντής του ΙΓΜΕ κ. Παπαβασιλείου, εντός του Ιουνίου το ΙΓΜΕ θα υποβάλλει στο Υπουργείο Οικονομίας πρόταση για χρηματοδότηση της έρευνας από το 4ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Θα γίνει υποθαλάσσια έρευνα στην υφαλοκρηπίδα του βόρειου Αιγαίου, σε μικρή απόσταση από την ακτή και κοντά στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον εντοπίζεται στην περιοχή από την Καβάλα μέχρι την Αλεξανδρούπολη και η αξία των περιεχόμενων μετάλλων πιθανόν να ανέρχεται στα 125 εκατομμυρία δολάρια.
Υπενθυμίζεται ότι η περιοχή αυτή συμπίπτει με δυο από τα σημαντικότερα Εθνικά Πάρκα της Β. Ελλάδας: το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Δ. Νέστου- Βιστωνίδας- Ισμαρίδας, ΚΥΑ 44549/ 17.10.08/ΦΕΚ 497 Δ /17.10.08) και τοΕθνικό Πάρκο Δέλτα Έβρου (ΚΥΑ 4110/29.1.07/ΦΕΚ 102 Δ /16.3.07).
Είναι πολλά αυτά που ΔΕΝ είπε ο κ. Παπαβασιλείου στην ενδιαφέρουσα συνέντευξη του και το σημαντικότερο από αυτά είναι η λέξη ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ. Τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών περιέχουν σημαντικές συγκεντρώσεις θορίου και άλλων ραδιενεργών στοιχείων και παράγουν ραδιενεργά απόβλητα, η διαχείριση των οποίων έχει ειδικές απαιτήσεις και είναι ιδιαίτερα δαπανηρή. Αυτός είναι ο λόγος που εξόρυξη σπάνιων γαιών γίνεται πλέον αποκλειστικά στην Κίνα που ελέγχει πλήρως την παγκόσμια αγορά.
Στο θέμα αυτό έκανε ειδική αναφορά ο κ. Παπαβασιλείου και στην εισήγησή του στην ημερίδα ΕΞΠΡΕΣ-ΣΜΕ για τους “κρυμμένους θησαυρούς της Β. Ελλάδας” στις 29/5/2010. Αντιγράφουμε τα όσα σχετικά με τις σπάνιες γαίες είπε εκεί. Ολόκληρη η εισήγηση σε μορφή .ppt βρίσκεται εδώ.
ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΙΜΩΝ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΠΡΟΣΧΩΜΑΤΙΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΥΨΗΛΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ ΤΟΥ Β.ΑΙΓΑΙΟΥ.
- Τα αρχικά δείγματα των άμμων που μελετήθηκαν είναι πλούσια σε Th (1283 και 1710 ppm) πρόκειται δηλαδή για “Θοριούχο Μετάλλευμα”εμπλουτισμένο σε U (50ppm), Nb (200ppm), Y (150ppm).
- Τα ελαφρώς εμπλουτισμένα δείγματα πολλαπλασιάζουν σχεδόν κάθετα τις περιεκτικότητες τους σε U, Nb και Y, με ένα ξεχωριστό τρόπο αυτές σε Th και Zr.
- Τα αρχικά δείγματα άμμων παρουσιάζουν πολύ υψηλές περιεκτικότητες σε ελαφρές Σ.Γ. (La έως Sm ) πάνω από 7000 και 11000ppm, κάτι που αντιπροσωπεύει περίπου το 95% του συνολικού περιεχομένου σε Σ.Γ.
- Τις μεγαλύτερες περιεκτικότητες έχουν κατά σειρά το Ce, La, Nb και Pr που αντιπροσωπεύουν το 93% περίπου αυτών σε αναλογίες 52 έως 65%, 20 έως 27%, 11 έως 16% και 4 έως 5% αντίστοιχα για τις παραπάνω Σ.Γ. Οι αναλογίες αυτές είναι εντός των ορίων διάθεσης συμπυκνωμάτων στην διεθνή αγορά.
- Επομένως τα αρχικά δείγματα των άμμων είναι “Μετάλλευμα Σπανίων Γαιών” όμοιο με το συμπύκνωμα ( mischmetal ) Ce, La, Nb. Pr, το οποίο μάλιστα έχει και την υψηλότερη τιμή 10 – 15 $ /lb “mischmetal” έναντι 6-9 και 7$/lb των λοιπών δύο αντιστοίχων συμπυκνωμάτων που διατίθενται στην αγορά του La, Nb και Ce, La
Από αυτά που είπε ο κ. Παπαβασιλείου στην ημερίδα, αλλά δεν είπε στην εφημερίδα προφανώς για να μην τρομάξει τον κόσμο, επισημαίνουμε αυτό που είπαμε και πιο πάνω: πρόκειται για μετάλλευμα ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟ, με υψηλή περιεκτικότητα σε θόριο (Th) και μικρότερη σε ουράνιο (U).
ΕΙΝΑΙ ΟΙ “ΣΠΑΝΙΕΣ ΓΑΙΕΣ” ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΠΑΝΙΕΣ;
Πίνακας: Aφθονία (περιεκτικότητες) χημικών στοιχείων στον άνω φλοιό της Γης, σαν συνάρτηση του ατομικού αριθμού. Οι σπάνιες γαίες (rare earth elements) είναι με γαλάζιο χρώμα (πηγή: seekingalpha.com)
Στην πραγματικότητα, τα μέταλλα των “σπάνιων γαιών” δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια. Ο όρος “σπάνιες γαίες” είναι μάλλον αρχαϊκός και ανάγεται στην αρχική ανακάλυψη κάποιων από τα στοιχεία της ομάδας το 1787. Οι ελαφρύτερες όπως το σέριο (δημήτριο), το λανθάνιο και το νεοδύμιο, βρίσκονται σε μεγαλύτερη αφθονία στο φλοιό της γης από ότι ο μόλυβδος ή ο άργυρος. Μόνον ορισμένες από τις βαρύτερες σπάνιες γαίες, όπως το ευρώπιο, το δυσπρόσιο και το τέρβιο, είναι πραγματικά σπάνιες.
Εξόρυξη σπάνιων γαιών έχει γίνει στο παρελθόν σε πολλές χώρες, από τη Σουηδία μέχρι τη νοτιοανατολική Ασία. Στις ΗΠΑ, το μοναδικό μεταλλείο σπάνιων γαιών στοMountain Pass στην έρημο Μοχάβε της Καλιφόρνια που ήταν κάποτε το μεγαλύτερο στον κόσμο, έκλεισε το 2002, λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων και αδυναμίας ανταγωνισμού με τις φτηνές σπάνιες γαίες από την Κίνα που μπήκε δυναμικά στην αγορά από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ήταν τότε (1992) που ο Deng Xiaoping έκανε την περίφημη δήλωση: “Υπάρχει πετρέλαιο στη Μέση Ανατολή, υπάρχουν σπάνιες γαίες στην Κίνα!”, σηματοδοτώντας τη στροφή της χώρας του στην εκμετάλλευση αυτών των μετάλλων.
(Διάγραμμα από το http://www.australianrareearths.com/current-issues.html)
Σήμερα, οι σπάνιες γαίες που χρησιμοποιούνται σε όλες τις εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας παγκοσμίως προέρχονται από την Κίνα η οποία έλεγχει πλήρως την αγορά, για ορισμένα από αυτά τα μέταλλα μέχρι ποσοστού 97%.
ΓΙΑΤΙ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΜΟΝΟ ΟΙ ΚΙΝΕΖΟΙ ΣΠΑΝΙΕΣ ΓΑΙΕΣ;
Η περιορισμένη προσφορά αυτών των μετάλλων στην αγορά δεν είναι αποτέλεσμα της σπανιότητάς τους, αλλά ενός συνδυασμού οικονομικών και περιβαλλοντικών λόγων. Ακόμα και με την τεράστια ζήτηση των iPad και τα καινούρια υβριδικά αυτοκίνητα, η ποσότητα των σπάνιων γαιών που καταναλώνεται είναι εξαιρετικά μικρή – περίπου 130.000 τόνοι το χρόνο, ίσο μόλις με το ένα δέκατο της παραγωγής χαλκού του Φεβρουαρίου 2010. Οι ειδικοί αναλυτές προβλέπουν ότι η παγκόσμια αγορά των σπάνιων γαιών θα φτάσει τα 2 με 3 δις δολάρια μέχρι το 2014, αλλά ακόμα και αυτό είναι ίσο μόνο με το 1% της σημερινής αγοράς σιδήρου. Επίσης, οι σπάνιες γαίες δεν αποδίδουν ιδιαίτερα στο μεταλλείο – το μεγαλύτερο μέρος της αγοραίας αξίας τους παράγεται στην διαδικασία της επεξεργασίας.
Υπάρχουν επίσης κίνδυνοι για το περιβάλλον. Η εξόρυξη σπάνιων γαιών παράγει ραδιενεργά απόβλητα, η διαχείριση των οποίων στις ΗΠΑ και τον Καναδά απαιτείειδική αδειοδότηση και δαπανηρές διαδικασίες αποκατάστασης, γεγονός που κάνει τις βορειοαμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες να μειονεκτούν έναντι των Κινεζικών που δεν έχουν περιβαλλοντικές ανησυχίες κι αναστολές. Σαν αποτέλεσμα, αν και οι τιμές έχουν ανέβει σημαντικά τα τελευταία χρόνια, η εξόρυξη των σπάνιων γαιών είναι ακόμα ολόκληρες τάξεις μεγέθους λιγότερο επικερδής από το χαλκό ή το σίδηρο. Για τις μεγάλες μεταλλευτικές εταιρείες απλά δεν αξίζει τον κόπο.
Are Rare Earth Elements Actually Rare? – By Charles Homans | Foreign Policy.
ΤΟ ΒΡΩΜΙΚΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Οι “σπάνιες γαίες”, αυτά τα μέταλλα με τις πολύ ξεχωριστές ιδιότητες, έχουνε λάβει μυθικές διαστάσεις χάρη στο ρόλο που παίζουν σε μια σειρά από “καθαρές” τεχνολογίες, από τις ανεμογεννήτριες μέχρι τα υβριδικά αυτοκίνητα. Υποστηρίζεται ότι η “πράσινη ανάπτυξη” δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τις σπάνιες γαίες. Μερικοί φτάνουν στο σημείο να ονομάζουν “πράσινα μέταλλα” τα μέταλλα που συμβάλλουν στην “πράσινη ανάπτυξη”, δηλαδή στις τεχνολογίες που εκπέμπουν λιγότερους ρύπους.
Όμως η λέξη “πράσινο”, που είναι της μόδας και κολλάει παντού, δίνει την εντύπωση ότι τα μέταλλα παράγονται με τρόπο μαγικό, χωρίς καμία επίπτωση στο περιβάλλον. Ουδέν αναληθέστερο τούτου. Η εξόρυξη και η μεταλλουργία έχουν μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος, είναι ενεργοβόρες, χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες χημικών ουσιών και αφήνουν πίσω τους απόβλητα που συχνά είναι επικίνδυνα και χρειάζονται ειδική διαχείριση. Το να τα ονομάζουμε “πράσινα” επειδή χρησιμοποιούνται π.χ. σε ένα υβριδικό αυτοκίνητο που εκπέμπει λιγότερους ρύπους από ένα συμβατικό, είναι απλά κοροϊδία.
Ονομάζουμε “πράσινο” το αυτοκίνητο με μοναδικό και απόλυτο κριτήριο την εκπομπή ρύπων, παραβλέποντας ότι για την κατασκευή του καταναλώθηκαν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και κάνα-δυο τόνοι διαφόρων μετάλλων και άλλων υλικών. Έχουμε δε την απαίτηση να ονομάζουμε “πράσινα” και τα ίδια τα μέταλλα, αγνοώντας πλήρως το περιβαλλοντικό κόστος της εξόρυξης και μεταλλουργίας τους. Η όλη υπόθεση των “πράσινων μετάλλων” μυρίζει πράσινη μπογιά, δηλαδή greenwashing… Κι όλα αυτά για ένα προϊόν (αυτοκίνητο) που δεν προορίζεται να έχει διάρκεια ζωής μεγαλύτερη των 5-6 χρόνων, γιατί θα πρέπει γρήγορα να αντικατασταθεί από το νεότερο μοδάτο μοντελάκι της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Από πολλούς έχει διατυπωθεί η βάσιμη επιφύλαξη ότι όχι όλες, αλλά σίγουρα κάποιες από τις πολυδιαφημισμένες “πράσινες” τεχνολογίες δεν είναι παρά ένα άλλοθι για αύξηση της κατανάλωσης. Oι ίδιες οι εταιρείες που τις αναπτύσσουν τις χρησιμοποιούν έτσι. Δημιουργούνται “υψηλής τεχνολογίας”, “πράσινα” καταναλωτικά αντικείμενα που σκοπό έχουν να καθησυχάσουν τις ενοχές του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου κοινού, με παράλληλη αύξηση της κατανάλωσης και των κερδών. Θεωρούμε ότι με τη λέξη “πράσινο” οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να τη χρησιμοποιούμε με φειδώ, ειδικά σε ότι έχει να κάνει μεμη ανανεώσιμους φυσικούς πόρους.
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΞΟΡΥΞΗ ΣΠΑΝΙΩΝ ΓΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;
Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, μόνον η εξόρυξη των βαρύτερων και σπανιότερων σπάνιων γαιών όπως το ευρώπιο, μπορεί να είναι οριακά επικερδής για κάποιες μικρές εταιρείες κι αυτό μόνον αν οι τιμές συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Ευρώπιο δεν έχουμε στη Β. Ελλάδα ή τουλάχιστον όχι αρκετό ώστε να αναφερθεί σε αυτό ο κ. Παπαβασιλείου.
Στις ΗΠΑ, η εταιρεία Molycorp, θυγατρική της Chevron, έχει αγοράσει το παλιό μεταλλείο του Mountain Pass που παρήγαγε νεοδύμιο και ευρώπιο και ελπίζει να το θέσει ξανά σε λειτουργία. Όμως η επιχείρηση ξεκινά με ένα σημαντικό μειονέκτημα σε σχέση με τους Κινέζους ανταγωνιστές της: $2,4 εκατ. το χρόνο για περιβαλλοντική προστασία και παρακολούθηση. Τα μέταλλα που θα παράγει θα είναισαφέστατα ακριβότερα από τα Κινέζικα. Θα δεχτούν οι κατασκευαστές αυτοκινήτων να πληρώσουν περισσότερα για το “αμερικανικό” νεοδύμιο που χρησιμοποιείται στους κινητήρες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων;
Ο Πρόεδρος της Molycorp λέει “ναι”, γιατί έχει τη διαβεβαίωση των παλιών πελατών του μεταλλείου στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία και σίγουρο πελάτη τον Αμερικανικό στρατό. Όπως και τα άλλα μέταλλα που παράγονται σε μικρές ποσότητες, οι σπάνιες γαίες δεν εμπορεύονται στα χρηματιστήρια, αλλά μόνο μέσω εξειδικευμένων εταιρειών και εμπόρων. Ένα νέο μεταλλείο σπάνιων γαιών που δεν μπορεί να βασιστεί στις σχέσεις του με τους πελάτες, θα πρέπει να είναι σε θέση να δίνει στην αγορά μέταλλα σε ανταγωνιστική τιμή. Και εκεί οι Κινέζοι παίζουν χωρίς ανταγωνισμό, αφού έχουν μηδενικό κόστος προστασίας του περιβάλλοντος.
Οι περιορισμοί που έχουν θέσει οι Κινέζοι στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και οι πρόσφατες δηλώσεις ότι θα απαγορεύσουν εντελώς τις εξαγωγές στις 5 βαρύτερες σπάνιες γαιες, έχουν οδηγήσει στην αναζήτηση εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων εκτός Κίνας. Τα πράγματα είναι δύσκολα από οικονομικη άποψη και η Αμερικανική κυβέρνηση σκέφτεται να ενισχύσει τους Αμερικανούς παραγωγούς (δηλαδη την Molycorp) με δάνεια με κρατική εγγύηση. Σύμφωνα με άρθρο των New York Times, από τις πάνω από 60 εταιρείες παγκοσμίως που φιλοδοξουν να εκμεταλλευτούν κοιτάσματα σπάνιων γαιών, μόνον η Μolycorp και η Αυστραλιανή Lynas Corporation έχουν στοιχειώδη σοβαρότητα ως εταιρείες και κάποιες ελπίδες να τα καταφέρουν. Όλες οι υπόλοιπες έχουνε βασικές ελλείψεις σε κεφάλαια, εξοπλισμό, τεχνογνωσία, εξειδικευμένο προσωπικό και εμπειρία στη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων. Άραγε πώς φαντάζεται το ΙΓΜΕ την εξόρυξη των σπάνιων γαιών στη χώρα μας; Εαν θέλουμε να είμαστε ανταγωνιστικοί, θα πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να γίνουμε Κίνα!
Ανεξάρτητα από τα οικονομικά του εγχειρήματος που είναι απαγορευτικά, υπάρχουν κι άλλα πράγματα που πρέπει να σκεφτούμε. Το ΙΓΜΕ μας προτείνει να εξορύξουμε την άμμο της θάλασσας από τις εκβολές των τριών μεγάλων ποταμών που είναισημαντικοί υδροβιότοποι, προστατευόμενοι από Διεθνείς Συνθήκες. Το ΙΓΜΕ έχει δείξει και στο παρελθόν ότι δεν έχει τέτοιους ενδοιασμούς, αρκεί να υπάρχει οικονομικό αντικείμενο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το έσοδο υποτίθεται ότι θα είναι 125 εκατ. ευρώ. Το οικονομικό κόστος της μακροπρόθεσμης απόθεσης των ραδιενεργών αποβλήτων (που έτσι κι αλλιώς δεν ξέρουμε πώς να την κάνουμε) και το κόστος της απώλειας σημαντικών οικοτόπων, ούτε λαμβάνονται υπόψην ούτε μπαίνουν στην οικονομική ανάλυση του κρατικού Ινστιτούτου.
